CHÁNH NIỆM
Bài học cho ngày tu học Chủ Nhật, ngày 28 tháng 9 năm 2025
Từ 8 giờ sáng đến 5 giờ chiều.
Tu viện Đạo Tâm
10164 Gramercy Pl
Riverside, CA 92503
Trong ngày tu học này, chúng ta sẽ cùng nhau chia sẻ chủ đề CHÁNH NIỆM theo chương trình sau:
_Thọ giới Bát quan và ngũ giới.
_Thực hành niệm hơi thở và niệm tâm từ tại chánh điện.
_Thảo luận, chia sẻ về HỌC VÀ THỰC HÀNH chánh niệm theo đề cương của Ban Điều Hành học tập soạn_ Tại Phòng học.
_ Tiếp tục chia sẻ phần ứng dụng cách xử lý khi bị nói xấu. Thầy Tâm Hạnh chủ trì.
Muốn tham dự, các học viên liên lạc ghi danh bằng tin nhắn qua các số điện thoại sau:
Diệu Trí 714 900 0719
Minh Chánh 714 392 1989
Từ Bửu 626 271 0059
Chị Phúc 562 271 8593
Lưu ý:
Nếu cần hỗ trợ phương tiện đến và về, các học viên liên lạc BTC.
BTC khuyến khích các học viên tham dự nên mặc y phục trắng ( nếu có).
Đề cương thảo luận ngày tu học 28/ 9/2025
Áp dụng Chánh niệm trong đời sống.
Tiêu đề,
CÁC THÁI ĐỘ ỨNG XỬ KHI BỊ NÓI XẤU.
Trong chúng ta, ai cũng đã từng nói xấu người khác và bị nói xấu.
Áp dụng bài học về " chánh niệm" trong tháng này, chúng ta cùng nhau chia sẻ
cách ứng xử theo lời Đức Phật dạy, khi bị nói xấu.
Khi bị nói xấu, dù đúng hay sai, với bất kỳ lý do nào, một cách tự nhiên, chúng ta sẽ có cảm giác khó chịu và phản ứng với nhiều thái độ khác nhau, tùy theo tính cách, ngụy biện, giáo dục, tu tập . Ở đây, chúng ta nêu ra 6 thái độ tiêu biểu.
1/ Phản đối, chống lại, có thể bằng lời nói, hành động.
2/ Thanh minh, biện hộ, ngụy biện.
3/ Bỏ qua vì luyến ái, sợ hãi, ngu si, thiên vị, khinh thường người nói.
4/ Thể hiện sự cao thượng của mình, không quan tâm đến lời nói xấu; có khi chỉ là đóng kịch.
5/ Dùng kiến thức Phật học và ý chí thực hành thiền định như niệm tâm từ cho mình và tha nhân, khống chế sự khó chịu, tức giận và đau khổ từ những lời nói xấu, không còn lệ thuộc chúng.
6/ Đón nhận những lời nói xấu, ghi nhận quan sát cảm giác khó chịu, tâm sân hận và đau khổ, lấy chúng làm đối tượng để quan sát sự sinh diệt của chúng.
Lần lượt, chúng ta đi vào từng thái độ.
1/ Phản đối, chống lại, có thể bằng lời nói, hành động.
Đây là thái độ phổ thông nhất. Thái độ này phát sinh từ việc không chịu lắng nghe rõ, không nhìn lại mình, tự ái, lệ thuộc thân kiến, không kềm chế, bị lệ thuộc cảm xúc đưa ra lời nói, hành động. Thái độ ứng xử này có khi đưa đến xung đột vật lý, cắt đứt tình cảm và những hệ lụy đáng tiếc; có khi gây ra nghiệp ác khác.
2/Thanh minh, biện hộ, ngụy biện.
Bằng mọi cách nêu ra cái sai của lời nói xấu, người nói xấu. Bằng nhiều cách lý luận ( đúng, sai, có cơ sở, không cơ sở, thật, giả) để bảo vệ mình, phản đối người nói. Kết quả là đưa đến sự chia rẽ, thù hận nhau mà chính mình không học được gì từ lời họ nói về mình, nếu lời nói của họ là thật.
3/Bỏ qua vì luyến ái, sợ hãi, ngu si, thiên vị, khinh thường người nói.
Bị nói xấu nhưng khi vì quá yêu thương hay rất sợ hãi hay không hiểu biết ( xả thọ với tâm si) hay thiên vị hay khinh thường người nói xấu nên bỏ qua. Thái độ này không phải là nhẫn nại ba la mật từ hiểu biết, ý chí và tu tập mà từ sự nhu nhược, lệ thuộc. Cách giải quyết này chỉ thể hiện bề ngoài nhưng lại ghi sâu đậm trong tâm. Khi có cơ hội, sự trả thù sẽ phát ra dữ dội.
4/Thể hiện sự cao thượng của mình, không quan tâm đến lời nói xấu.
Cách này rất tinh vi, có thể lừa gạt cả người nói và người nghe. Ví dụ:
_ Khi bị nói xấu, chúng ta chỉ cần giữ tâm bất động, không quan tâm đến lời nói và người nói.
Chúng ta thử khảo sát cách giải quyết này,
_ Nói thì dễ nhưng bằng cách gì giữ tâm bất động, không bị chi phối !??
_ Khi bị nói xấu, chúng ta có thể điều khiển không có cảm giác khó chịu hay làm mất đi cảm giác khó chịu không?
( Ngay cả Đức Phật Thế Tôn và các vị A la hán vẫn có cảm giác khó chịu, dễ chịu. _ Xem Kinh Tiểu Phương Quảng 44, Trung bộ kinh)
_ Thọ xả ( cảm giác trung tính) xảy ra trong 3 trường hợp sau.
a. Thọ xả theo sau thọ khổ hay thọ lạc.
b. Thọ xả thuộc vật chất từ tâm si.
c. Thọ xả không thuộc vật chất từ trạng thái đắc thiền định thứ 4 hay đắc 16 tuệ minh sát. Chúng ta đang thuộc trình độ nào mà có thể giữ tâm ổn định.
Có khi chúng ta nhầm tâm sân hay đau khổ ( khổ khổ) là cảm giác khó chịu. Nếu là tâm sân hay đau khổ thì chúng ta diệt chúng được không? Câu trả lời là KHÔNG THỂ thì làm sao giữ tâm bất động.
Ngoài những bất khả thi như trên thì cách giải quyết này có những khuyết điểm.
a. Không phải là cách giải quyết theo Phật học.
b. Không giúp cho người bị nói xấu nhận ra sự thật, sai lầm, khuyết điểm của họ ( nếu có).
c. Đồng hóa những điều nói xấu ấy là của mình ( thân kiến: việc xấu ấy là ta, của ta, tự ngã của ta), sợ mất uy tín nên cố sức tránh né, biện bác, đem giáo lý ra chống đỡ, ngăn chận để giữ uy tín của mình.
d. Bỏ qua cơ hội nhận ra, quan sát cảm giác khó chịu, tâm sân, sự đau khổ từ sự bị nói xấu.
e. Tự lừa dối mình, dối người và thể hiện khả năng phật học mất căn bản, sự tu tập hạn chế MÀ KHÔNG BIẾT.
Chính vì những tai hại này, Đức Phật cảnh giác:
".......bị chỉ lỗi, khiển trách như chỉ chỗ chôn vàng..."
Pháp cú kệ 76
5/ Dùng kiến thức Phật học và ý chí hay niệm tâm từ cho mình và tha nhân, khống chế sự khó chịu, tức giận và đau khổ từ những lời nói xấu, không còn lệ thuộc chúng. Bình tỉnh nhận ra sự thật khách quan từ lời nói xấu để giúp người nghe sửa chữa.
Phương pháp này dùng thiền định samadhi, nhất là thiền niệm tâm từ để hóa giải. Khi có tâm từ thì không có tâm sân. Khi thiền chi thứ ba _ hỷ_ phát sinh thì khống chế triền cái sân.
Ngoài những ưu điểm trên, phương pháp này vẫn có những hạn chế.
a. Vẫn lấy cảm giác khó chịu, tâm sân, đau khổ làm đối tượng để khống chế từ thân kiến.
b. Cần phải có vị thầy có pháp học và kinh nghiệm pháp hành hướng dẫn.
c. Sự thực hành phải có những điều kiện đi theo như không gian, thời gian.
b. Khống chế được tâm sân từ kết quả sự thực hành, không dễ với người mới bắt đầu.
d. Cách khống chế này có kết quả nhất thời như dùng đá đè cỏ nhưng không hiệu quả lâu dài.
6/ Đón nhận những lời nói xấu, ghi nhận quan sát cảm giác khó chịu, tâm sân hận và đau khổ, lấy chúng làm đối tượng để quan sát sự sinh diệt của chúng.
Đây là phương pháp " đón nhận" cảm giác khó chịu, tâm sân, đau khổ LÀM ĐỐI TƯỢNG, dùng vipassanà GHI NHẬN và QUAN SÁT chúng.
Thay vì tránh xa, cố tiêu diệt, khống chế thì ĐÓN NHẬN, ĐỒNG HÀNH, QUAN SÁT, NHẬN RA SỰ THẬT VỀ CHÚNG CHỈ LÀ " PHÁP" bằng Vipassanà. Khi nhận ra chúng là pháp thì chúng tự sinh tự diệt theo quy luật của chúng.
_ Khi nghe lời nói xấu về mình thì ghi nhận quán sát " sự thật về lời nói ấy_ chân đế" ( tùy niệm thân)
_ Nếu cảm giác khó chịu phát sinh thì ghi nhận quan sát cảm giác khó chịu đang là ( tùy niệm thọ) thì tướng chung hay tướng riêng _ tưởng_ không phát sinh.
_ Khi tướng chung, tướng riêng không phát sinh thì tâm sân không phát sinh. _Nếu tâm sân phát sinh thì lấy chúng làm đối tượng để ghi nhận quan sát tâm sân đang là ( tùy niệm tâm)
_ Nếu đau khổ phát sinh thì ghi nhận quan sát đau khổ ấy đang là khổ khổ hay hoại khổ hay hành khổ ( tùy niệm pháp)
Phương pháp này có những ưu việt
a. Không đòi hỏi thời gian, không gian, điều kiện, đối tượng, kiến thức phân tích.
b. Ai cũng có thể làm được nếu học đúng và chịu thực hành.
c. Tạo cho mình sự tự tin vì không " đồng hóa" lời nói xấu, cảm giác khó chịu, tâm sân, đau khổ là ta, của ta, tự ngã của ta.
d. Giúp cho người thực hành Tứ niệm xứ bằng vipassanà nhận ra năm uẩn ngay khi tiếp xúc những việc bất như ý.
e. Bình tỉnh nhận ra sự thật từ lời nói xấu; có khi giúp người nghe sửa chữa nếu nó là sự thật.
Đức Phật tuyên bố :" Ai thấy pháp ( chân đế) thì người ấy giác ngộ. Ai giác ngộ thì người ấy thấy pháp ( chân đế).
Cảm giác khó chịu ( khổ thọ), tâm sân, khổ khổ là pháp chân đế.
Trong phẩm Nhập pháp giới, kinh Hoa nghiêm của Đại thừa có giai thoại giữa Văn Thù và Thiện Tài.
( lược)...Văn Thù bảo Thiện Tài đi hái thuốc. Đi một vòng, trở về, Thiện Tài thưa, nhân giả, tôi thấy không cây gì không phải là cây thuốc. Văn Thù bảo, nếu biết sử dụng thì cây gì cũng là thuốc.
Câu hỏi sinh hoạt.
Ban Điều Hành sẽ đọc ra từng đoạn từ 1 đến 6 và hỏi, học viên nào đã từng thể hiện theo trường hợp.1....6.
Các học viên lắng nghe, can đảm, đưa tay tự nhận những cách giải quyết của mình khi bị nói xấu.
